1877–1878 Osmanlı-Rus Savaşı, Ayastefanos ve Berlin Anlaşmaları’nda Batı Trakya
Batı Trakya, uluslararası gündeme ilk defa 93 Harbi diye bilinen 1877–1878 Osmanlı-Rus Savaşı sonunda, 31 Ocak 1878’de imzalanan Ayastefanos Anlaşması ile gelmiştir. Anlaşmanın 6, 7 ve 8. maddeleri doğrudan Batı Trakya ile ilgilidir. Bu anlaşma ile Batı Trakya’yı da içine alan büyük bir Bulgaristan Prensliği oluşturulmuştur. 6. maddeye göre Bulgaristan sınırları; doğuda Midye ve Lüleburgaz’ın yanından geçerek İskeçe’yi, batıda ise Debre ve Ohri Gölü’nü içine almaktadır.
Osmanlı-Rus Savaşı sırasında Bulgar ve Rus zulmünden kaçan 600 bin Türk doğuya göç etmek zorunda kalmıştır. Bunların 100 bini Anadolu’ya, 150 bini İstanbul’a ve 150 bini de Rodoplar ve Batı Trakya’ya yerleşmiştir. Anlaşmanın imzalanmasından kısa bir süre sonra (12 Nisan 1878) Rodoplarda ayaklanma çıkmıştır. Ayaklanmaya öncülük eden liderler Osmanlı Devleti’ne başvurarak Bulgar ve Ruslardan zulüm gördüklerini ve mallarının yağma edildiğini dile getirmişlerdir. Ancak Osmanlı Devleti’nin kendilerine yardım edemeyecek durumda olduğunu görerek, 16 Mayıs 1878’de “Hükümet-i Muvakkate” mührünü taşıyan bir dilekçe hazırlayarak birer nüshalarını, 1856 Paris Anlaşması’nı imzalamış olan İngiltere, Fransa, Rusya, Avusturya ve Prusya’nın İstanbul’daki büyük elçilerine göndermişlerdir. Böylece Batı Trakya’da ilk “geçici Türk hükümeti” kurulmuştur.
Rusya’ya güçlü bir pozisyon kazandıran Ayastefanos Anlaşması’na hem Avrupa devletleri hem de Batı Trakya Türkleri tepki göstermiş ve bu tepkiler sonucunda anlaşma yeniden gözden geçirilmek zorunda kalınmıştır. Bu gerekçe ile toplanan Berlin Kongresi sonunda, 13 Temmuz 1878’de imzalanan Berlin Anlaşması ile Osmanlı Devleti, Batı Trakya topraklarını geri almıştır.
